Vitin e kaluar kishte 874,000 kërkesa për azil në BE dhe pothuajse 650,000 në tetë muajt e parë të 2023, përveç 4.2 milionë ukrainasve të cilëve u është dhënë mbrojtje e përkohshme që nga pushtimi i plotë i Rusisë në shkurt 2022. Qendrat e pritjes në të gjithë Evropën veriore po arrijnë kapacitetin maksimal, megjithëse numri i njerëzve që në të vërtetë udhëtojnë në Evropë pa një leje është shumë më i ulët se në 2015 dhe 2016.
Megjithatë, rritja e fundit e numrit të azilkërkuesve po i shtyn votuesit në duart e partive populiste dhe të ekstremit të djathtë, të cilët po marrin karriget qeverisëse në mbarë Evropën. Madje ata janë në rrugën e duhur për të korrur fitore të rëndësishme në zgjedhjet e Parlamentit Evropian në qershor dhe për të ushtruar më shumë ndikim mbi politikëbërjen e BE-së.
Nga frika e një reagimi elektoral, qeveritë evropiane po kërkojnë zgjidhje gjithnjë e më drastike, veçanërisht në përpunimin e kërkesave të azilit në det, për të reduktuar numrin e të ardhurve në kufijtë e tyre. Ata po testojnë kufijtë e së drejtës së BE-së dhe asaj ndërkombëtare.
Në Francë, vështirësitë e presidentit Emmanuel Macron në zbatimin e reformave të imigracionit kanë nënvizuar autoritetin e tij të zvogëluar. Një projekt-ligj, i miratuar nga Macron, synon të reduktojë apelimet nga azilkërkuesit dhe të përshpejtojë largimet, duke apeluar kështu si në të djathtë ashtu edhe në të majtë, metodën politike të presidentit. Një version i ashpërsuar i projektligjit u miratua nga Asambleja Kombëtare të martën, me mbështetjen e udhëheqëses së ekstremit të djathtë Marine Le Pen, e cila pretendoi një “fitore ideologjike”. Por disa nga ministrat më të majtë të Macron kërcënuan të jepnin dorëheqjen për shkak të legjislacionit dhe pothuajse një e katërta e aleancës së tij centriste refuzoi ta votonte atë.
Duke folur në një ngjarje në Romë të organizuar nga udhëheqësja italiane Giorgia Meloni të shtunën, kryeministri britanik Rishi Sunak tha se shoqëritë evropiane do të “mbyten” nëse nuk frenojnë migrimin e parregullt në kontinent. Por përpjekja e qeverisë së tij për të shpëtuar planin e saj ligjërisht të diskutueshëm për të dërguar azilkërkuesit që mbërrijnë përmes Kanalit në Ruandë ka ndezur një luftë civile brenda partisë konservatore në pushtet midis të moderuarve dhe atyre të vijës së ashpër.
Ndërkohë, qeveritë evropianë po përpiqen të shtrëngojnë rregullat e tyre dhe të nënshkruajnë marrëveshje të diskutueshme me vendet e treta për të parandaluar njerëzit që të arrijnë në tokën evropiane, të ngjashme me marrëveshjen prej 6 miliardë eurosh të BE-së me Turqinë në 2016 për të rikthyer refugjatët sirianë.
BE nënshkroi një marrëveshje me Tunisin në korrik duke premtuar, ndër të tjera, 105 milionë euro për të ndihmuar në policimin e kufijve të saj, edhe pse autoritetet tuniziane janë përballur me akuza për abuzime të të drejtave të njeriut dhe shtyrje të paligjshme të emigrantëve në shkretëtirë mbi kufirin me Libinë. Marrëveshja që atëherë ka ngecur.
Komisioni po negocion një marrëveshje të ngjashme me Egjiptin dhe ka nisur bisedimet eksploruese me Marokun. Qiproja ka bërë thirrje për një marrëveshje me Libanin. Një nga qëllimet kryesore të marrëveshjeve me vendet e treta është t’i bindë ata që të marrin përsëri shtetas të cilëve u është refuzuar kërkesa për azil. Vetëm rreth një e pesta e rreth 400,000 vendimeve vjetore të kthimit në të gjithë BE-në kryhet në të vërtetë, një rekord i dobët që gërryen besimin e publikut në sistemin e azilit. Gjermania, Franca dhe vende të tjera të BE-së po përpiqen të përshpejtojnë kthimet, por ata kanë nevojë që vendet e origjinës të bashkëpunojnë.
-Zgjidhje çnjerëzore
Pavarësisht pengesave ligjore për marrëveshjen e Britanisë së Madhe për Ruandën, disa qeveri evropiane kanë dalë në favor të kontraktimit të procesit të azilit, ose të paktën një pjesë të tij, tek vendet e treta. Danimarka ndoqi shkurtimisht marrëveshjen e saj të Ruandës përpara se ta linte në sirtar. Edhe koalicioni i qendrës së majtë-gjelbër-liberal të Gjermanisë është i hapur ndaj idesë së kontraktimit të përpunimit fillestar të kërkesave.
Por skema të tilla rrezikojnë të bien në kundërshtim me konventën e Gjenevës për refugjatët dhe Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Aktivistët dhe avokatët kanë vënë në dyshim efikasitetin e tyre.
Udhëheqësja e krahut të djathtë të Italisë, Giorgia Meloni, ishte forca shtytëse pas marrëveshjes së ngecur me Tunizinë.
Udhëheqësja e Vëllezërit të Italisë, një parti me rrënjë postfashiste, u zgjodh vitin e kaluar pasi premtoi masa të ashpra për të frenuar fluksin e emigrantëve nga i gjithë Mesdheu, madje duke premtuar një “bllokadë detare” për t’i ndaluar ata.
Në vend të kësaj, më shumë se 153,600 migrantë të parregullt kanë zbritur në brigjet italiane deri më tani këtë vit, një rritje pothuajse 55 për qind krahasuar me 99,100 që mbërritën në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Qeveria e Melonit ka kufizuar ashpër aktivitetet e grupeve humanitare që shpëtojnë emigrantët në rrezik të mbytjes në Mesdhe dhe u zotua për trajtim më të ashpër dhe dëbime më të shpejta të azilkërkuesve të refuzuar. Por ajo ka pasur pak vend për të ndaluar varkat.
Muajin e kaluar, Meloni arriti një marrëveshje me Shqipërinë për të ndërtuar dy objekte mbajtjeje për emigrantët e shpëtuar nga Mesdheu, të cilët përndryshe do të silleshin në Itali. Por kjo marrëveshje është gjithashtu në dyshim pasi deputetët e opozitës në Shqipëri e referuan atë në një shqyrtim gjyqësor. Kritikët në çdo rast thonë se ka të ngjarë të shkelë ligjin e BE-së dhe atë ndërkombëtar.
Në Greqi, kryeministri i qendrës së djathtë Kyriakos Mitsotakis ka mbajtur një qëndrim të rreptë ndaj migracionit dhe u shpërblye nga votuesit këtë verë me një mandat të dytë. Qeveria e tij e qendrës së djathtë është akuzuar vazhdimisht nga grupet e ndihmës dhe OKB-ja për zmbrapsjen me forcë të migrantëve në kufijtë e saj detarë dhe tokësorë gjë që është e paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar. Qeveria greke thotë se politika e saj e migracionit është e ligjshme dhe e ashpër, por e drejtë.
Por Greqia mund të jetë përjashtim. Shkencëtarët politikë vënë në dukje studimet akademike që tregojnë se konservatorët e zakonshëm që anojnë nga e drejta për t’iu shmangur populistëve anti-emigracion rrezikojnë të legjitimojnë argumentet më të ashpër të kundërshtarëve të tyre.
Kërkesat për azil janë ende shumë nën kulmin e vitit 2015, megjithëse autoritetet po përpiqen të përballojnë diferencat e mëdha të mbetura dhe objektet e pritjes janë plot. Disa ekspertë besojnë se shqetësimi në rritje i publikut për numrin e imigracionit ose ardhjet e parregullta është më pak i rëndësishëm sesa rëndësia e lartë që i jepet çështjes nga politikanët dhe pjesët e medias. E djathta radikale është treguar e aftë për të fajësuar ankesat e tjera mungesat e banesave, vështirësitë në aksesin në shërbimet publike dhe rritja e çmimeve te imigracioni dhe deri më tani ja kanë arritur.
